Üretken yapay zekâ araçları araştırmacılar ve öğrenciler için ciddi kolaylıklar sunmaktadır. Bu araçlar akademik metin üretimi, özetleme, literatür tarama, kod yazma, veri analizi ve çeviri gibi birçok entelektüel süreçte zaman kazandırmakta, üretkenliği artırmakta ve bilgiye erişimi hızlandırmaktadır. Akademik dünyada dijital dönüşümün bir parçası olarak görülen bu gelişme, bilimsel üretimin hem biçimini hem de sürecini köklü biçimde yeniden şekillendirmektedir. Ancak bu araçların kontrolsüz, bilinçsiz ve etik ilkelere aykırı biçimde kullanımı; akademik dürüstlük, özgünlük, fikrî mülkiyet ve bilimsel yöntem gibi temel akademik değerleri tehdit etmektedir. Türkiye'de lisansüstü eğitim programlarında bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği gibi dersler zorunlu olarak yer almasına rağmen, yapılan araştırmalar, akademik üretim sürecinde özellikle tezlerde kayda değer ölçüde intihal vakalarına rastlandığını ortaya koymaktadır.

Özellikle son yıllarda, birçok lisansüstü öğrenci ve araştırmacı, yapay zekâ tarafından üretilmiş içeriklere akademik çalışmalarında yer verirken, bu içeriklerin kendilerine ait bir fikrî mülkiyet olmadığını göz ardı etmektedir. Bu durum, çoğu zaman ciddi etik ihlallere yol açmakta, bilimsel yayınların güvenilirliğini ve akademik dünyadaki bilgi üretiminin kalitesini tehdit etmektedir.

Bu bağlamda üretken yapay zekâ ile ilgili etik, hukuki ve yöntemsel farkındalıkların kazandırılması bir tercih değil, akademik bir zorunluluk hâline gelmiştir. Bu eğitim programı, üretken yapay zekâ araçlarının akademik bağlamda nasıl etik ve bilinçli kullanılabileceğini öğretmeyi, katılımcılara bu teknolojilerle çalışma yürütürken karşılaşabilecekleri etik riskleri tanımlama ve yönetme becerisi kazandırmayı amaçlamaktadır. Eğitim başta yüksek lisans ve doktora düzeyindeki öğrenciler olmak üzere akademik üretim sürecine aktif katılım gösteren tüm araştırmacılara yöneliktir. Aynı zamanda bu eğitim, öğretim üyeleri ve etik kurullar açısından da yapay zekânın akademik kullanımı konusunda bir değerlendirme çerçevesi sunmayı hedeflemektedir. Eğitimde yayın etiğinin temel ilkeleri sistematik biçimde ele alınacak, akademik dürüstlük, özgünlük, atıf ve kaynak gösterme gibi temel sorumluluklar yeniden hatırlatılacaktır. Üretken yapay zekâ araçlarının tez yazımı, makale oluşturma ve proje hazırlığı gibi süreçlerde yardımcı araç olarak nasıl kullanılabileceği, bu kullanımın sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği detaylarıyla tartışılacaktır. Katılımcılar, bu araçların etik risklerini nasıl tanıyacaklarını, hangi koşullarda etik ihlal oluşabileceğini öğrenme fırsatı bulacaklardır. Bilimsel etik ihlalleri içinde en sık karşılaşılan intihal (aşırma) kavramı hem hukuki hem akademik yönleriyle incelenecektir. İntihal ile benzerlik arasındaki fark ortaya konacak, benzerlik tespitinde yaygın olarak kullanılan yazılımlar ile yapay zekâ araçlarının ürettiği metinler arasındaki ilişki örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca, yapay zekâ tarafından üretilen metinlerin bu tür programlar tarafından nasıl algılandığı, bu yazılımların sınırları, denetlenebilirliği ve mevcut teknolojik sınırlılıkları da tartışmaya açılacaktır.

Eğitim, yalnızca üretken yapay zekânın akademik üretim sürecinde hangi koşullar altında kullanılabileceğine dair ilkeleri öğretmekle kalmayacak; aynı zamanda katılımcıların bilimsel üretim sürecinde karşı karşıya kalabilecekleri etik, hukuki ve yöntemsel sorumluluklara dair pratik bilgi ve uygulama becerileri kazanmalarını da sağlayacaktır. Katılımcılar; yapay zekâyı bir kolaylaştırıcı araç olarak kullanırken aynı zamanda akademik şeffaflık, etik beyan, metodolojik uyum ve fikrî mülkiyet sorumluluğu gibi çok katmanlı alanlarda bilinçli hareket etme yetisine sahip olacaklardır. Bu eğitim, yalnızca “yapay zekâ nasıl kullanılır?” sorusuna değil, aynı zamanda “nerede kullanılmaz?”, “ne zaman etik çizgi aşılır?” gibi sorulara da açık, anlaşılır ve uygulanabilir yanıtlar sunmayı hedeflemektedir.

Bu eğitim etkinliği, üretken yapay zekâ araçlarının akademik çalışmalarda etik çerçevede, hukuki sorumluluklar gözetilerek ve bilimsel yöntem ilkeleri doğrultusunda nasıl kullanılabileceğine dair bütüncül bir farkındalık kazandırmayı amaçlamaktadır. Günümüzde üretken yapay zekâ ile ilgili bilgi kadar bilinç, eleştiri ve etik tutum geliştirme de önem kazanmış; bu çerçevede etik bilgi, akademik niteliğin korunması açısından en kritik yetkinliklerden biri hâline gelmiştir. Bu eğitim de bu ihtiyaca doğrudan cevap vermeyi amaçlamaktadır.